 |
| studio Waltera Gropiusa, Pomnik pamięci robotników
zabitych podczas Marca 1920 roku (Märzgefallenendenkmal); 1920-1922 źródło: wikimedia.org |
Pomnik został zaprojektowany
przez studio Waltera Gropiusa jako monument upamiętniający ofiary zamieszek podczas
puczu Kappa-Lüttwitza w Berlinie oraz stłumienie robotniczych strajków w
Zagłębiu Ruhry na wiosnę 1920 roku. Projekt został nagrodzony w konkursie
ufundowanym przez weimarski Kartel Związkowy (Weimar Gewerkschaftskartell) – autorem
koncepcji był sam Gropius, model wykonał Fred Forbát.
Sam szkic tej realizacji został
wykonany już w roku 1919, pod wpływem kontaktów Gropiusa z grupą Die Gläserne
Kette (Kryształowy Łańcuch). Z formalnego punktu widzenia, formuła grupy
opierała się na wymianie korespondencji pomiędzy jej członkami,
zainteresowanymi koncepcją totalnych dzieł sztuki, architektury kryształowej oraz
formowaniem teorii architektury ekspresjonistycznej – głównie autorstwa Bruno
Tauta. Stąd też inna nazwa grupy „Korespondencja Utopijna”. Jak podają badacze,
bezpośrednią inspiracją dla formy pomnika był szkic wykonany przez Karla
Schmidta-Rottluffa. W odpowiedzi na konkurs, Gropius zdecydował o użyciu projektu, który od tej pory miał mieć jawnie polityczny charakter.
 |
| Walter Gropius, szkic do Pomnika, 1919 źródło: thecharnelhouse.org |
 |
| studio Waltera Gropiusa, model Pomnika (Märzgefallenendenkmal), ok. 1920 źródło: artnet.com |
Pomnik odsłonięto 1 maja 1922
roku na głównym cmentarzu Weimaru. Data nie była przypadkowa – w końcu „Święto
Pracy” to de facto Międzynarodowe Święto Proletariatu, ustanowione na pamiątkę
strajków robotniczych w Chicago z 1886 roku. U współczesnych pomnik wzbudzał
kontrowersje – poprzez swoją trudną, abstrakcyjną formę oraz polityczny
wydźwięk. Kilka lat później, po dojściu Nazistów do władzy monument stał się
ucieleśnieniem „sztuki zdegenerowanej” – nie dość, że był zaprzeczeniem
narodowosocjalistycznych idei sztuki, to i upamiętniał ofiary, które dla nowych
rządzących nie były warte wspomnienia. W 1936 roku podjęto decyzję o wysadzeniu
pomnika.
Dziesięć lat później, w 1946 roku
monument odbudowano w niemal identycznej formie. Podobnie oryginałowi, odtworzono go z betonu. Natomiast sam oryginalny projekt z 1920 roku zakładał użycie wapienia. Dla projektanta
ten właśnie budulec miał ścisły związek z koncepcjami bauhausowskimi – w tym: z promowaniem wiedzy lokalnych rzemieślników i materiałów pochodzących z okolic planowanych realizacji. Niestety, z powodu skromnego budżetu ten radykalny koncept musiał ulec znacznym zmianom. Zdecydowano się na tańsze rozwiązanie: betonowy szkielet konstrukcji miał zostać obłożony wapiennymi okładzinami (później piaskowcowymi). Wskutek tych zmian Gropius zdecydował się przeprojektować wstępny koncept – powiększył go i
wzmocnił jego dynamikę – w końcu nie projektował już piaskowcowego monumentu. Jednak nawet to rozwiązanie okazało się
zbyt drogie – ostatecznie zdecydowano się na beton, materiał wówczas postrzegany jako bardzo awangardowy i odpowiadający charakterem nowemu myśleniu o
architekturze i rzeźbie. Mimowolnie, betonowy monument ku czci robotników był w latach 20. i
30. nieporównywalnie bardziej radykalny, niż ten, który mógłby zostać wykonany
z piaskowca.
Jak zaznacza Adrian Forty w
książce „Urban Memory: History and Amnesia in the Modern City”, sam stosunek
Nazistów do betonu był ambiwalentny – z jednej strony zaznaczano jego nienaturalność,
wręcz „aniemieckość” (unGerman); z drugiej postrzegano jako materiał, który
jest wynikiem geniuszu ludzkiego. Rzecz jasna – tego niemieckiego. Jednak w kontekście pomnika Gropiusa, materiał z jakiego go wykonano był jawnym objawem „degeneracji".
Podczas odbudowy w 1946 roku,
stosunek do betonu, zwłaszcza w krajach, które znalazły się w zasięgu wpływów
ZSRR, był entuzjastyczny. Materiał ten stał się symbolem nowych czasów, budowano
z niego chętnie i często – pomijając sprawę jego niskiej ceny, zwracano uwagę
na jego jednolity, „kolektywny” charakter. Dla odbudowujących stało się oczywistym, że Pomnik musi być betonowy.
 |
| Tatsuya Krause - odbudowany Pomnik, 1946 - stan z 2011 roku źródło: flickr.com |
________________________
Bibliografia:
Urban Memory: History and Amnesia in the Modern City, red. Mark Crinson, 2005, s. 75-98.
Gilbert Lupfer, Paul Sigel, Gropius – 1883-1969. The Promoter of
a New Form, 2004, s. 31.
Natomiast o tle historycznym puczu przeczytać możecie np. w tym miejscu
Brak komentarzy :
Prześlij komentarz